مڵه‌ت نه‌ ئه‌و فیله‌ یێ د گوتنێ نیلسون

اكرم خالد عبدالكريم(سه‌يد اكرم) 

 ‌ جاره‌کێ هنده‌ک نێچیرڤانیێن ئه‌فریقی چاله‌کێ دکولن و د نخێڤن و وه‌کی ته‌پکه‌کێ لبه‌ر فیلان و بوچی تێژکه‌کێ فیلی ناکه‌ڤیتنێ ، ئه‌و ژی دفروشن خودان ئه‌ملاکه‌کێ زه‌نگین و ئه‌و ژی دبه‌تن ناڤ باغچێ مالا خو یا گوندی و فیل پاش مازن دبیتن ، پێوی بزنجییره‌ک ئاسنی مازن دهێتن گرێدان و سه‌رێ دیێ زنجیرا ئاسنی بته‌په‌کا زور مازن یا ئاستی دهێتن گرێدان و بوی ڕه‌نگی فیل دمینیتن . فیل بزاڤێ دکه‌تن خو ڕزگار بکه‌تن ژ ڤێ ته‌پا ئاسنی و بچیتن ، هندی بزاڤێ دکه‌تن ، نه‌شێتن و زنجیر پێوی زور دیشینیتن و پێوی دبریتن و زور ئێشان دکه‌ڤیت فیلی و بوده‌مێ (۷) حه‌فت ڕوژان حالێ وی دبیتن ئه‌ڤه‌ و نه‌شیتن خو ڕزگار بکه‌تن و ئێدی فیل نه‌چار دبیتن ڤی حالی قه‌بیل دکه‌تن … پشتی هنگێ خودانێ فیلی توپا ئاسنی ژ پێوی ڤه‌دکه‌تن و توپه‌کا وه‌کی وێ یاداری بپێوی ڤه‌ د هه‌لاویسیتن ، ئێدی فیل هه‌ر لجهێ خو دمینیتن و بزاڤێ ناکه‌تن ڤێ ته‌پاداری ڕاکێشیتن یان خو ژێ قورتال که‌تن و ئه‌گه‌ر وی ئه‌ڤ بزاڤه‌ کربایه‌ دا بساناهی ڤێ توپێ لدیڤ خو کێشیتن و خو ژێ ڕزگار که‌تن . لڤێره‌ ئه‌ڤێ تاقی کرنێ وه‌سان فیل به‌رنامه‌ کر لجهێ خو براوەستیتن و چ بزاڤێن خو ڕزگار کرنێ نه‌که‌تن و ئێدی ئه‌ڤه‌ بو به‌رنامێ فیلی و فیل وه‌سان ڕاهات بڤی ڕه‌نگی بکه‌ڤیتن بن کونترولا خودانێ خو . ئێدی ڕژێمێن توتیلا رتمێ و دکتاتوری و نفش په‌رێس بڤی ڕه‌نگی سه‌رده‌ری دگه‌ل مڵه‌تێن خو دا کرن و مڵه‌ت بخو کرنه‌ خزمه‌تکار و ده‌سهه‌لات بخو کره‌ په‌یسکه‌ک و گه‌لێن خو کرنه‌ کویله‌ دا پێ ئه‌رمانجێن خو یێن که‌سی و توخوم په‌رێسی پێ بجهبینن . لروژهه‌لاتا ناڤین هه‌ر لزه‌مانێن زور که‌ڤن ئه‌ڤ ڕه‌نگێ ده‌ستهه‌لاتێ دهاته‌ بکار ئینان ، لجه‌زیرا عه‌ره‌بی ، کو داینگه‌ها وان بو ، ڕژێما وان ڕژێمه‌کا خێله‌کی زور پاشکه‌فتی بوو ، دماله‌کێ دا سه‌روکێ وێ مالێ هه‌می ئه‌ندامێن مالێ لدیڤ حه‌زکرنا خو ددانه‌ شولی و هه‌ر چه‌ند ماله‌کا سه‌روکێ بنه‌مالێ هه‌بو ، دیسان وی ژی ئه‌و بنه‌مال لدیڤ حه‌زکرنا خو دداشولی و چ ده‌نگ لسه‌ر ده‌نگێ وی نه‌بون . هه‌ر چه‌ند بنه‌ماله‌کان تیره‌یه‌ک دروست دکر و ئه‌ڤێ تیرێ ژی دیسان سه‌روکێ تیرێ هه‌بو ، هه‌می تیره‌ لناڤ له‌پێ وی کویله‌ بوون و وه‌کی خزمه‌ت کاران خه‌لکێ تیرێ گوهداریا وی دکرن و ئه‌مرێن وی پیروزیا خو هه‌بویه‌ و نه‌دبوو بهێن شکاندن . تشتی دینێ ئیسلامێ یێ پیروز هاتیه‌ به‌لاڤ کرن لجزیرا عه‌ره‌بی ، ئێدی سسته‌م بو قورانا پیروز و گوتنیێن پێغه‌مبه‌ری سلاڤ لسه‌ر بن و گوتنێن هه‌ڤالێن پێغه‌مبه‌ربونه‌ دستور و هوسان دستورێ ئیسلامێ دروست و ته‌مام بو و ئێدی تیره‌و خێلێن عه‌ره‌بان بونه‌ ئێک و لبن ئالایێ ئیسلامێ ده‌وله‌ت و ده‌ستهه‌لات دروست کرن و ده‌وله‌تا ئیسلامێ و قورانا پیروز و پێغه‌مبه‌رێ دوماهیکا پێغه‌مبه‌ران شیان عه‌ره‌بان بهێز بێخن و ده‌وله‌تێ مازن و به‌رفرهه‌ بکه‌ن و ده‌ورێ دینێن دی لاواز بکه‌ن و یان نه‌هێلن ، چونکی خه‌لک بکوته‌کی و بشیر دکرن بسلمان و یێنه‌ببا بسلمان یان جزیه‌ نه‌دابایه‌ ، دگوتنێ کافر و کافران دڤیا سه‌رێن وان هاتبانه‌ برین . ژ لایه‌کێ دی دینێ ئیسلامێ دوماهیکا دینا بویه‌ نه‌دبو پاش وی چ دین بهێن خاری و گوتن ژیان یاکورته‌ و مروڤ دێ مریتن و دڤێتن مروڤ بمریتن بوسلمان ، چونکی بوسلمان دێ چن جه‌نه‌تێ و هه‌رێکی بلایێ کێم حه‌فتێ حوری دێ هه‌بن و دێ خون و ڤه‌خون به‌رده‌وام ژ ڕوبارێن شیری و هنگڤیتی و هه‌می ڕه‌نگێن شه‌رابێ و ئێدی مروڤ دێ لبه‌حشتێ بهه‌رده‌می مینیتن و هه‌ر هزرا بسه‌رێ مروڤی بکه‌ڤیتن یان مروڤ حه‌زلێ بکه‌تن ، ئه‌و تشت ئێکسه‌ر دێ لبه‌ر مروڤێ ئاماده‌بیتن … ئه‌و مروڤێن نه‌ بسلمان ژی دێ مرن و چنه‌ جه‌هنه‌می و چونکی لسه‌ر دینێ کوفرێ وشرکێ دروست بوینه‌ و ئێدی دێ لجه‌هنه‌مێ بهه‌رده‌می مینن و د چرکه‌یه‌کێ دا بهه‌زاره‌ها جاران دێ سوژن و بنه‌ ڕه‌ژی و جاره‌ک دی بنه‌ مروڤ و خارن و ڤه‌خارنێن وان ژی دێ ئاگر و کێم و عه‌داڤا دزێتن ژبن جه‌هنه‌میان . هوسان و بڤێ دیتنێ ده‌ستهه‌لات هاته‌ کرن و ده‌وله‌ت هاته‌ دروست کرن و جه لدیڤ جهی و مه‌مله‌که‌ت لدیڤ مه‌مله‌که‌تی هاتن بن ده‌ست کرن و ئه‌ڤ ڕه‌نگێ ده‌ستهه‌لاتێ مه‌زن بوو ، هاته‌ به‌رفرهه‌ کرن و ئێدی چ بشیرو چ بحه‌زکرنا خو مله‌ت لدیڤ مله‌تی ڕژیان ناڤ ده‌وله‌تا ئیسلامێ و بنگه‌هێ ده‌وله‌تێ به‌رفرهه‌بوو ، ده‌وله‌ت بهێز که‌فت . تشتی ده‌مێ هه‌رچار خه‌لیفێن ڕاشدی ته‌مام بوی و بویه‌ سه‌رده‌مێ خه‌لافه‌تا ئه‌مه‌وی و عه‌باسی و ئیدی ده‌وله‌تا ئیسلامێ زور مازن دبیتن و سنورێن وێ دگه‌هن بولگارستانێ و ئه‌ندونوسیا و هندێ و ئازربێجان و و هه‌می کیشوه‌رێ ئه‌فریقی و ئاسیا و هنده‌ک ژ ئه‌وروپا دکه‌ڤن بن ده‌ستهه‌لاتا ئیسلامێ و ئێدی هێدی هێدی ده‌ستهه‌لاتاوان لاواز دبیتن و هه‌ڤرکی و دوبه‌ره‌کیێن مازن لناڤ بوسلمانان په‌یدا دبن و نه‌خاسم لسه‌ر بنیاتێ مه‌زهه‌بێ شیعی و سونێ هه‌ڤرکیین زور توندو خویناوی دروست دبن و بنخاسمه‌یی پاش ڕژێما سه‌فه‌وی وقاجاری ( شیعی ) لیرانێ ده‌ستهه‌لات وه‌رگرتی و لروژئاڤایێ ده‌وله‌تا تورکێن عوسمانی ( سنی ) دروست بوین . ئێدی هه‌رسه‌رکرده‌کێ بوسلمان هێرش دکرنه‌ سه‌ر ده‌ڤه‌را سه‌رکردێ دیێ بسلمان و یان هه‌ر میره‌ک و هه‌ر سولتانه‌کی بزاڤ دکرن ده‌ڤه‌راخو به‌رفرهه‌بکه‌ن و ده‌ڤه‌را دی ده‌سته‌سه‌ر بکه‌ن و ئه‌ڤ هه‌می شه‌رێن دهاتن کرن ژی هه‌می بناڤێ جیهادێ دهاتن کرن و بسلمانان قه‌تلو عاما بسلمانان دکرن و هه‌ر باژێرێ هاتبایه‌ گرتن . هه‌می پاره‌ وزێرو ممته‌له‌کاتێن وی باژێری دبون ملکێ سه‌رکه‌فتیا و ژنێن وان دبون جاری و زه‌لامێن وان وه‌کی عه‌بدان زوری لێ دهاتن کرن و هه‌ر سال دڤیا ئه‌و باژێرێ شکه‌ستی خویک و خه‌راج بوره‌وانه‌ کربانه‌ و چه‌ندی ڤیابایه‌ له‌شکه‌ر ژی بخو ژ ناڤ گه‌نجێن وان دبرن و دروست دکرن . باژێرێ وان ژی هه‌می دسوت و سه‌رک و بنک دکرن و هه‌ر باژێرێ هاتبا گرتن پاش چه‌ندین سالان کاڤلی و وێرانی پێڤه‌ دیار دبوو . ته‌یمورێ له‌نگ ئێک بو ژ سه‌رکردێن ئیسلامی یێن سنی و لپێنج سالیا ژیێ خو قورانا پیروز ختم کربو ، ئه‌و به‌حسێ گرتنا زورباژێرێن بسلمانان دکه‌تن وه‌کی ، ئه‌نقه‌ره‌ ، شام ، حه‌له‌ب ، شه‌نگار ، بغداد ، که‌رمانشاه ، هه‌مه‌دان ، سه‌مه‌رقه‌ند ، نیوده‌لهی و گه‌له‌کێن دی و هه‌ر باژێرێ گرتی و ئه‌گه‌ر ڤی باژێری ده‌رگه‌هێن خو لێنه‌ڤه‌کربانه‌ ، بسه‌ر باژێری دا گرتیه‌ و شه‌رکه‌ر و حاکمدارێن وی باژێری هه‌می کوشتنه‌ و گه‌نجێن وان کرنه‌ له‌شکه‌ر و خزمه‌تکار و ئه‌ملاک و پارێ ده‌وله‌تێ هه‌می کریه‌ ده‌ستکه‌فت و سالانه‌ بهزاران بارێن زێرو که‌ل و په‌لێن گرانبها خویک و خه‌راج وه‌رگرتنه‌ و بهزاران ژنێن وان بخو کرنه‌ جاری و ژنێن وان ژ به‌ر مێران و ده‌یک و بابان بزوری ڕادکرن و لسه‌ر له‌شکه‌رێ خو دابه‌ش دکرن و پاشی کارێ وان دوماهیک پێ دهات جاره‌ک دی ئه‌و ژن دفروتن بو زه‌لام و خه‌لکێ وی باژێری و دگوتن لگوره‌ی سسته‌مێ ئیسلامێ و فه‌ومانێن محمه‌د پێغه‌مبه‌ر ( س ) و گوره‌ی پێرابونێن عومه‌رێ کورێ خه‌تابی ئه‌ڤ پێرابونه‌ حه‌لال دکرن و دبونه‌ پارچه‌یه‌ک ژ جێ به‌جێ کرنا فه‌رمانێن ئیسلاما پیروز . لڤێره‌ بهێز بون و به‌رفرهه‌بونا دینێ ئیسلامێ مه‌ره‌م به‌لاڤبونا هزرێن دینێ ئیسلامێ بوون ، لێ چه‌کێ کاریگه‌رێ ئه‌ڤ دینه‌ پێ به‌لاڤ دبوو یاێکێ مال بوو یادووێ عه‌ردبوو یاسیێ ژنک بوون ( ئیسلام ژ ڕه‌وتێ خویێ سه‌لامه‌تیێ بو ڕه‌وتێ داگیرکاریێ)ئو پالده‌رێن ژ هه‌میان ماسترێ ژن و پاشی پاره‌ بوون . مێژووڤان دبێژن بەری نوکه‌ دروست دکه‌تن و نوکه‌ داهاتی دروست دکه‌تن ، که‌واته‌ لسه‌ر ئه‌ڤی بنیاتی هزرا که‌سایه‌تی و مال و عه‌رد و جنسی خودان ده‌ستهه‌لاتێن نوکه‌ ژ یێن که‌ڤن وه‌رگرتنه‌ و نوکه‌ ژی هه‌ر خودان ده‌ستهه‌لاتێن نوکه‌ دبزاڤێ دانه‌ ، سه‌روه‌ری و مال و عه‌رد و جنسی لناڤ ده‌ستێ خودا بکه‌ن کویله‌ و ڕه‌به‌ن ، داکو لپاش خو ناڤه‌کێ مازن پێلن و داهاته‌کێ باش بو کورو نه‌ڤیێن خو مسوگه‌ر بکه‌ن … له‌ومانێ دبزاڤێ دانه‌ مڵه‌تێ خو وه‌کی فیلێ نلسون به‌رنامه‌ بکه‌ن و لدیڤ حه‌زیێن خو گارانه‌کێ ژ ڤان فیلان دروست بکه‌ن و بێخن کاری دناڤ کوزا خودا . ئه‌وا نها ل کوردستانێ دهێتن برێڤه‌برن، تنێ کوپیه‌کا نه‌تێگه‌هشتیا وێ ده‌ستوداریه‌ یا ل بیابانا عه‌ربی هاته‌ ڤه‌گوهاستن بو کوردستانێ، ئه‌و خودبینن ژنڤشێ پیروز و هه‌رتشت بو وان حه‌لاله‌ و خه‌لک ژی کویله‌ و به‌نده‌یێن وانن.