ماسونيه‌ت ..ويكليك الموسوعه‌

ماسونيه‌ت ..ويكليك الموسوعه‌

https: // ar.wikipedia.org

ماسونيه‌ت ٠٠٠اكرم خالد عبدالكريم/سيد اكرم/دهوك

ماسونيه‌ت يان(البنائوون الاحرار):- رێكخراوه‌كا برايه‌تيا جيهانيه‌، به‌شدارێن وێ خودان عه‌قيده‌يه‌كا ئێكانه‌يه‌، ده‌ربرينه‌كا هزرى و ئه‌خلاقيه‌، ميتافيزيقيه‌تا راڤه‌كره‌يا كه‌ون و ژيان و ديانه‌ت و خودان باوه‌ريا يه‌كتاپه‌رستى(خودائيه‌)، رێكخراوه‌كا نه‌په‌نى و نه‌دياره‌ بره‌نگه‌كێ زورتايبه‌تى، د دروستبووناخوه‌دا مشتى نه‌په‌نيه‌، ژبه‌رهندێ گه‌له‌ك شك ل سه‌ر راستى و دروستاهيا وێ هه‌نه‌، ئه‌وێن شاره‌زاهى ل سه‌ر هه‌يى، دبێژن زور بكويراتى خه‌باتێ دكه‌تن، تاكو كونترولا دونيايێ بكه‌تن و ئێك بێخيتن، ل گوره‌ى هزر و ئه‌رمانجێن خوه‌، دبێژن ژ شه‌ركه‌رێن(مجاهد) هزروبيرێن دينينه‌، به‌لاڤكه‌رێن هزروبيرێن عه‌لمانيه‌تێنه‌.

گه‌له‌ك بيردوزه‌يێن كوده‌تا ئامێز ل سه‌ر ماسونيه‌تێ هه‌نه‌، راماناوێ دزمانێ ئنگليزى دا ئه‌ندازارى(الهندسه‌)، دبێژن بناڤلێنانا ئه‌ندازياريا كه‌ونى مه‌زن ئه‌ڤ ناڤه‌ پێ گوتيه‌، هنده‌ك ژى دبێژێن مه‌به‌ست(ئه‌ندازيارێ معمارى(حيرام) يێ سه‌رپه‌رشتيا په‌يكه‌رێ سلێمان پێغه‌مبه‌رى كرى)، هند ژى دبێژن نه‌خێر مه‌ره‌م(سوارێن هه‌يكه‌لى – فرسان الهيكه‌ل)، يێن به‌شدارى دشه‌رێ خاچپه‌رستان دا كرى، هند ژى دبێژن نه‌خێر ئه‌ڤه‌ ساخكرنه‌كا ديانه‌تا كه‌ڤنا مسريا فرعه‌ونيه‌، هنده‌ك شاره‌زايێن عه‌رب ژى دبێژن، ماسونيه‌ت ڤه‌دگه‌رهيتن بو(هيرودوس ئه‌كريبايا) ل سالا 43ز.

ماسونيه‌تێ زور ره‌مز(لوگو)هه‌نه‌ و ناڤدارترينێ وان، ئێكگرتنا راسته‌يێ بيناسازى دگه‌ل فرجالێ ئه‌ندازيارى، ئه‌ڤى لوگوى دوو رامان(ده‌ربرين)هه‌نه‌، رامانا ساكار:- ده‌ربرينێ ژ پيشه‌كاريا بيناسازيێ دكه‌تن، رامانا نه‌په‌نى(باتنى):- په‌يوه‌نديا به‌نده‌يا دگه‌ل چێكه‌رى(علاقه‌ المعبود بالخالق)، ده‌ربرينێ ژ دوو گوشه‌يێن به‌رامبه‌رى ئێك دوو دكه‌تن، يائێكێ به‌رێ وێ ژ خارێ بوسه‌ريه‌، ده‌ربرينا په‌يوه‌نديا عه‌ردى دگه‌ل ئاسمانى دكه‌تن، يا دووان به‌رێ وێ ژ سه‌رى بو خارێ، ده‌ربرينا ئه‌سمانى ژ ئه‌ردى دكه‌تن، ستێر كا (داودى) هه‌ر ئه‌و رامان هه‌يه‌، ياكو ده‌ربرينا ئێكگرتنا كه‌هه‌نوتا(ئه‌سمان) دگه‌ل زه‌لامێ ده‌وله‌تێ(ئه‌ردى)، هه‌ر ئه‌ڤه‌ ئه‌و بو يا داودى دده‌ستهه‌لاتا خوه‌دا هاريكاريا كه‌هه‌نوتان(مه‌لائيكه‌) بو يه‌هوديان…لڤێره‌ پيتا(G)لناڤبه‌را گوشه‌يا راستا فرجالى ده‌ربرينا ماسونيه‌تێ جودا دكه‌تن، هنده‌ك دبێژن ئه‌و پێتا ئێكێيه‌ يا ناڤێ خودايى(God)، هند ژى دبێژن ئه‌و ئێكه‌مين پيتا په‌يڤا ئه‌ندازيرێيه‌(Geometria)، هنده‌ك ژى دوير تر دچين و دبێن ئه‌و ده‌ربرينا(32)ياسايه‌، يێن ئه‌حبارێن يه‌هودى ده‌ربارێ راڤه‌كرنا په‌رتوكا پيروز(الكيتاب المفدس)، ل سالا200پ.ز.

ل سالا1723ز(جيمس انده‌ر‌سون – 1676-1739)دستورێ ماسونيان نڤێسا، ئه‌و چالاكڤانه‌كێ ماسونيى بو، ده‌ستپێكرژ كه‌نيسا ئه‌سكتلندى، بنيامێن فره‌نكلين پاش(11) سالا دووباره‌ چاپ كرل 1734ز، پاش بويه‌ زه‌عيمێ ماسونيان ل به‌نسلڤانيا، ئه‌ڤه‌ به‌رپرسيارێ ته‌ياره‌كێ دى يێ ماسونيان بو، ئه‌وى هنده‌ك طقوس و رێوره‌سمێن دى لێ زێده‌كرن، ئه‌ڤ دستوره‌ ژ(40)لاپه‌ران پێك دهات، دێروكا ماسونيان ژ سه‌رده‌مێ( ئاده‌مى، نوح، ابراهيم، موسى، سليمان، نه‌به‌خوزنه‌سر، يوليوس قه‌يسه‌ر  تاكو سه‌رده‌مێ مه‌لك(جيمسێ ئێكێ يێ ئنگليزى، ديسان د دستورى دا، ره‌وشا به‌رفرهه‌يا هه‌ر حه‌فت سه‌رسورمانيێن دونيايێ(عجائيب الدونيا السبع)، ديسان(4) ستران ژى تێدابوون ئه‌ندامان دكومبونان دا دگوتن…ئه‌و وه‌سا به‌رخوه‌دانێ دكه‌ن، ماسونيه‌ت وێنه‌يه‌كێ روژئاڤايێ پێِشكه‌ڤتيه‌، چاخێ كه‌ڤنێ په‌رتوكا پيروز و كوچبه‌ريا جوهيان، ژ مسرێ دگه‌ل موسايى، ئێكه‌مين مه‌مله‌كه‌تا ماسونى هاتيه‌ داناندن، هنده‌ك گوتن هه‌نه‌ مه‌سيح الدجال ئه‌وه‌ سه‌ركرده‌، بونا وێ لوگويێ (چاڤى) دهه‌مى لوگويێن واندا هه‌يه‌، دبێژن ئه‌و(السامرى)يه‌، ديسان دبێژن ئه‌و تيپا دووازدێيه‌، يا به‌رزه‌ ل اسبارطه‌.

ئه‌ندام بوون:- ل سالا 1877ز مه‌حفه‌لێ ماسونيان ل فره‌نسا مولحد(بێ دين)و ئافره‌ت وه‌رگرتن، ئه‌ڤه‌ بو ئه‌گه‌رێ جوداهيێ و ره‌نگه‌كێ ژێكڤه‌بونێ لناڤبه‌را ماسونيێن ئيتاليا و فره‌نسا دا، سه‌رچاوه‌يێ ڤێ جودابونێ لناڤبه‌را هه‌ر دو لايان ل سه‌ر به‌نده‌كا دستورى بو ل سالا1723ز، يێ كو دبێژيتن( نابيتن ماسونى مولحده‌كێ ئه‌حمه‌ق بيتن)، ل سالا 1815ز ل مه‌حفه‌لا سه‌ره‌كيا ئيتالى هاتيه‌ نڤێسين، دستور رێكێ دده‌تن ماسونى هه‌ر دينێ بڤێتن ب بيتێ، ل پاش 34 سالا ل فره‌نسا ژى هه‌ر ئه‌و گاڤ هاڤێت، ل سالا1877ز گورينكاريێن ريهوريشالى د دستورى دا هاتن كرن، ئه‌و دستورێ ل سالا1723ز هاتيه‌ نڤێسين، ل ڤێره‌ به‌حسا چ دينان نه‌هاته‌ كرن، بوێ مه‌ره‌مێ ئه‌ندام يێ ئازاده‌ دهه‌لبژارتنا هه‌ر دينێ وى بڤێتن، لێ بمه‌رجه‌كى باوه‌رى هه‌بيتن بخودايێ مه‌زنێ كه‌ونى.

مه‌رجێن ئه‌ندام بوونێ:- ٠

بوهندێ كه‌سه‌ك ببيتن ئه‌ندام دمه‌حفه‌لێ ماسونى دا، دڤێتن ل جهێ روينشتنا خوه‌، داخازيه‌كێ بده‌تن وێ مه‌حفه‌لێ و ئه‌و دێ به‌رێ خوه‌ ده‌نێ يان دێ وه‌رگرن و يان ژى دێ ره‌د كه‌ن، ده‌نگدان دێ ل سه‌ر دوو لاپه‌ران هێتن دانێ، ئه‌گه‌ر وه‌رگرت دێ ده‌نگ ل سه‌ر لاپه‌رێ سپى هێن نڤێسين، ئه‌گه‌رره‌د ژى كرن، دێ ده‌نگدان ل سه‌رلاپه‌رێ ره‌ش  هێنه‌ تومار كرن، ژ جهه‌كى ژى بو يێ دى ده‌نگدان جودايه‌.

ژ پێدڤيياتيێن وه‌رگرتنا ئه‌دامى:-

١- ڤێتن گرێدانا وى هه‌بيتن، يان دێ بێژنێ كوچبه‌ر(مهجر)، يێ ئه‌ڤ نازناڤه‌ وه‌رگرت يانى وى شيان هه‌نه‌-

٢- زه‌لامه‌كێ ئازاد بيتن درێڤه‌برنا خوه‌ دا.

٣- باوه‌ريا وى بئێك خودايى هه‌بيتن ژبلى ديانه‌تا وى، لێ هنده‌ك مه‌حافل بتنێ مه‌سيحيان وه‌ردگرن وه‌كى سوئێد.

٤- ژيێ وى دسه‌ر 18 سالى دابيتن، ل هنده‌ك جهان ژى د21 ساليێ دابيتن.

٥- يێ ژ ته‌ندروستيا خوه‌ى ساخله‌م بيتن و ژئالێ ئه‌قل و ئه‌خلاقى يێ باش بيتن و ناڤ و ده‌نگه‌كێ باش هه‌بيتن.

٦- پێويسه‌ ژئاليێ دوو كه‌سێن ماسونى ڤه‌ بهێتن پشته‌ڤانى كرن.

٧- بلايێ كێم دڤێتن هه‌لگرێ بروانامه‌يا به‌كالوريوسێ بيتن.

٨- ئه‌و دبێژن ماسونيه‌ت ده‌ربرينا دينى ناكه‌تن و به‌ديلا وى ژى نينه‌.

ژن(ئافره‌ت):- ماسونيه‌ت رێكخراوه‌كا برايه‌تيه‌ و ل ده‌مێ كه‌ڤن ژن نه‌دوه‌رگرتن، بتنێ ل هنده‌ك حاله‌تێن كێم نه‌بايه‌، بونمونه‌ وه‌رگرتنا سه‌يده‌(اليزابێت ئولدورت 1639ز- 1773ز)، دبێژن برێكا صودفه‌ هاتيه‌ وه‌رگرتن، ل ده‌مێ وێ ئه‌و دكومبونێ دا ديتين د كونا ده‌رگه‌هى دا، كره‌ ئه‌ندام دا نه‌هێنيا وان بپارێزيتن، ل سالا 1882ز ل فره‌نسا ئافره‌ت وه‌رگرتن، ل سالا1903ز ل ئه‌رمريكا وه‌رگرتن، ل سالا1922ز(450) باره‌گايێن ئافره‌تان هه‌بوون ل دونيايێ.

پله‌ و پايێن ماسونيان:٠

بو ئه‌و ماسونيێ ده‌ستپێكي وه‌كى مه‌بدهء ژيان دڤێن، سوندێ بخوتن و بلباسێ تايبه‌تى لباره‌گايى وان، ئه‌واێ دبێژن سويندابترس، ياكه‌ڤن بو، چونكى مروڤێ كه‌ڤن باوه‌ريا وى وه‌سابو، روح ژ ئه‌سمانى دكه‌ڤيتن ژكه‌ونى، دله‌شێ مروڤى دا خوجهدبيتن ل ده‌مێ بونێ، باوه‌ريا وان وه‌سابو، دگوتن روح صيفاتێن كه‌ونى دگه‌ل خوه‌ هه‌لدگريتن، بره‌وشتێ وى، فه‌زائێ ئه‌و هه‌لدگريتن ل ده‌مێ دهێن ڤه‌گوهاستن بو له‌شى، ئه‌و وه‌سا دبينن به‌رى سويندێ بخون، ره‌وشته‌كێ خراب وان هه‌بويه‌ و بماسونيه‌تێ سه‌رژنوى خو ديتيه‌ ڤه‌، يانى ماسونيه‌ت وه‌كى وه‌ريسه‌كێ نه‌په‌نيه‌ لناڤبه‌را وان و پاش سويند خارنێ، تێگه‌هشتن و حه‌زژێ كرن و گرنگيدان بژيانێ ل ده‌ڤ په‌يدا دبيتن..ئه‌و رێوره‌سمێن طه‌وافێ ل دور هه‌يكه‌لى بئاراسته‌يا چونا ميلێ سه‌عه‌تێ دزڤرن و ئه‌ڤه‌ ل ده‌ڤ وان دروشمێ زڤروكا رۆژێيه‌، ل ده‌مێ زڤرينێ فێرى رژێما كه‌ونى دبن و ل ده‌مێ بدوماهيك هات، دێ خو بو هه‌يكه‌لى چه‌مينيتن، ل ده‌ڤ وان ئه‌ڤه‌ ئه‌و خاله‌ يا تێدا عه‌بد دگه‌هيتن خالقێ خوه‌، هه‌يكه‌ل دكه‌ڤيتن ناڤه‌ندا باره‌گايێ وان، ده‌ستپێكى كێم ماف هه‌نه‌، ئه‌و ده‌نگدانێ ناكه‌تن ل ده‌مێ وه‌رگرتنا ئه‌ندامان، هه‌رديسانێ بكارێن خێرێ رانابيتن، بتنێ ل كومبون و رێوره‌سمێن مريێن ماسونيان ئاماده‌ دبيتن.

پايه‌يێ خه‌بير:- ئه‌ڤه‌ بلندترين پله‌ياوانه‌، وان بنگه‌هێن تايبه‌تى بو ڤانان هه‌نه‌،ل ڤێره‌ ئه‌ندام دگه‌هيتن تێگه‌هشتنه‌كا باشا ناڤ و ده‌رڤه‌يێ خوه‌، تێگه‌هشتنا وى ژى هه‌مبه‌رێ ماسونيه‌تێ ياباشه‌ و يانى خه‌بير فى الميعمار، كو ئێكه‌ ژ شاره‌زايێن پروژێ ئاڤاهيێ په‌رستگه‌ها پيروز ل سه‌رده‌مێ سلێمانى، ل ڤێره‌ جه‌ڤه‌نگا وان شێرێ مه‌له‌كيه‌، كو ده‌ربرينه‌ ژجوهويێن كه‌ڤن…گرنگترين پلا وان، پلا(33)يه‌، ئه‌ڤه‌ وێ ناگه‌هينيتن وان (32)پلێن دى هه‌نه‌، هه‌رديسان ژى ئه‌ڤه‌ رێزبه‌نديه‌كا پله‌داريا وان ژى نينه‌، به‌لكى وان(3)پله‌هه‌نه‌، ژمارا(33) وه‌كى به‌لگه‌نامه‌يا رێزگرتنێيه‌، ل ده‌ڤ ماسونيێن ئه‌سكودله‌ندى پله‌يه‌كا دى هه‌يه‌، پلا(14)ئه‌ڤه‌ژى پله‌يه‌كا تايبه‌تيه‌ و هنده‌ك ژى دبێژن، رێزبه‌نديا پلێن وان ژ(1)ده‌ستپێ دكه‌تن وتاكو(33)بدوماهيك دهێتن.

په‌يكه‌رێ رێكخستناوان:- وان زورباره‌گا يێن هه‌ى، ل سه‌رانسه‌رى دونيايێ، مروڤ نوزانيتن ژى چ په‌يوه‌ندى پێكڤه‌هه‌يه‌ يان كيژ باره‌گا سه‌رپه‌رشتيا وان دكه‌تن، لێ دبێژن باره‌گايێ مه‌زن ل به‌ريتانيايه‌ ل سالا1717ز هاتيه‌ دامه‌زراندن، دبێژنێ، شاره‌زايێ مه‌زن(الخبير الاعزه‌م – Grand master)، ئه‌ڤه‌وه‌كى حكومه‌ته‌كا بچيك كريه‌، ئه‌وێن دچنه‌ ڤى باره‌گايى دڤێتن ئه‌و بن يێن پلا مه‌زن هه‌يى و ئه‌گه‌ر نه‌، نابيتن بچن ڤى باره‌گايى، باره‌گايێ مه‌زن وان هه‌يه‌ ل( له‌نده‌ن، ئيرله‌ندا، ئسكوتله‌نده‌..)، ل گه‌له‌ك باژێرێن دى يێن ئه‌وروپا و ئه‌مريكا هه‌نه‌، مه‌زنترين باره‌گايێ وان لبه‌ريتانيا ل سالا(1717ز) و ل فره‌نسا ل سالا(1728ز) هاتينه‌ ئاڤاكرن.

مه‌حافل دوه‌لى:- هه‌ر مه‌حفه‌له‌كێ ئه‌و ڤه‌كه‌ن دڤێتن بره‌زامه‌نديا مه‌حفه‌لێ مه‌زن بيتن، هه‌رماسونيه‌كێ پلا خه‌بير هه‌ى، بوهه‌يه‌ بچيتن ڤان مه‌حفه‌لا، ئه‌و حه‌ز دكه‌ن بێژنه‌ مه‌حفه‌لێن وان بنگه‌هێن په‌رستگه‌هێن فه‌لسه‌فى و هونه‌رى، ئه‌و ل ده‌مێ گورينا ره‌ئى و بوچونان و بهێنڤه‌دانێ دچنه‌ ناڤا ڤان مه‌حفه‌لا.

مه‌بادىء و رێوره‌سم:- ئه‌و بزاڤێن خوه‌ بكومه‌ك ژ سه‌ره‌چويێن ئه‌خلاقى، برايه‌تى، حه‌زژێ كرنێ، ئازادى و يه‌كسانيان ل سه‌رئاستێ ماسونيه‌تێ بجهدكه‌ن، پله‌به‌نديا وان ل سه‌ر وى ئه‌رك و شيانا وى هه‌ى و بكاردئينيتن، وان گه‌له‌ك نه‌په‌نى و تشتێ به‌رشك هه‌يه‌ و ئه‌ڤه‌ نه‌دبه‌رژه‌وه‌نديا وان دايه‌ و وه‌كى بيردوزا كوده‌تايى دهێتن شوبهاندنێ..رێوره‌سمێن وان هه‌مى دنه‌په‌نينه‌، ئاشكرا ناكه‌ن، گه‌له‌ك لوگو و دروشم وان هه‌نه‌ لێ گوشه‌يا راست(90)پله‌ و فرجال ديار ترينێ لوگويێن وانن…كه‌نالێ جه‌زيره‌، هنده‌ك ديمه‌نێن رێوره‌سمێن سويندخارنه‌كا وان به‌لاڤ دكه‌تن و دبێژيتن ئه‌و خو دهاڤێنه‌ به‌ر پێن حه‌بر الاعزه‌م و ڤان دروشمان دخوينن:-

((ايهالاليه القادر على كلى شىء القاهر فوق عيباده انعم علينا بعينايتك على هازيهى الحضرة ووفق عبدك- هزا التالب- الدخول فى عشيرة البنائين الاحرار الى صرف حياته فى طاعتك ليكون لنا اخنا مخلصا حقيقيا..امين))

ديسان كه‌نالێ جه‌زيره‌ دبێژيتن دێ ره‌ئيس الاعزه‌م هێتن پێش و ڤان په‌يڤا بێژيتن:-

((ئيزه‌ن فاليتركع على ركبتك اليسرى قدمك اليمنى تشكل مربعا اعطينى يدك اليمنى فيما تمسك اليسرى بيهازا الفرجال وتو جه سنانه نحوه ثديك الايسر العارى وردد ورائى يارب كن معيتى وامنحنى الثيبات على هازا القسم العضيم)).

ل ڤێره‌ ئه‌ندام دێ شه‌ره‌فا ئه‌ندامه‌تيێ وه‌رگريتن و دێ بيتن ئه‌ندامه‌كێ پيروز، لێ سه‌روكێ مه‌زن دێ ئاگه‌هدار كه‌تن ل ده‌مێ ڤێ شه‌ره‌فێ تونه‌پارێزى دێ توشى خه‌ندقاندن و ئه‌زيه‌تێ بى.

ماسونيه‌ت و ئايين:- ئه‌ڤه‌ نه‌رێكخراوه‌كا دينيا ديار كريه‌، به‌لكى هه‌مى دينێن تاكپه‌رستى وه‌ردگريتن، تاكو ل ڤێ دوماهيكێ هنده‌ك ديانه‌تێن نه‌تاك په‌رستى ژى وه‌كى(هندوسى و بوزيه‌تێ) وه‌رگرتينه‌، ئه‌و داكوكيێ دكه‌ن ئه‌و كه‌سێن ژ دين ده‌رچويى نه‌وه‌رگرن، ئه‌و ره‌مزه‌كێ بكاردئينن(worshipful) ل ده‌ڤ پرانيا ماسونيان يانى وه‌كى خه‌بير، لێ ئه‌ڤه‌ دهێتن ره‌خنه‌كرن بحيرفيه‌تا(المبعود)، لێ ئه‌و دبێژن ئه‌ڤه‌ ڤه‌دگه‌رهيت بو زمانێ ئنگليزيێ كه‌ڤن، برامانا رێزلێنانێ، هنده‌ك وان گونه‌هبار دكه‌ن و دبيژن ئه‌و خه‌لكى بو ئيلحادێ گازى دكه‌ن، لێ ئه‌و ره‌د دكه‌ن، چونكى دستورێ وان يێ سالا1723ز دبێژيتن (نابيتن ماسونى مولحده‌كێ ئه‌حمه‌ق بيتن)، لێ ل سالا1877ز ل فره‌نسا ئه‌ڤ ده‌ڤوكه‌ لناڤ دستورى دا نه‌هێلا، ل 13تشرينا دووێ ل ئه‌مريكا سالا1889ز ئيك ژ مه‌زنێن ماسونيێن ئه‌مريكى(ل ئه‌ريزونا) گوت دبيتن ئه‌ندام يێ فره‌ بير و هزربيتن.

ديتن و بوچونێن دينى ل سه‌ر ماسونيه‌تێ:٠

لڤێ دوماهيكێ كوربه‌ندا ئيسلامى بريار وه‌رگرت و به‌يانه‌ك ل سه‌ر ده‌ركر، پشتى دان و ستاندنێ ل سه‌ر، ئه‌ڤ خالا ئيناندن خارێ:

١. ماسونيه‌ت رێكخراوه‌كه‌ جاره‌كێ به‌رزه‌يه‌ و جاره‌كێ خوئاشكرا دكه‌تن، لێ مه‌باديئێن وێ به‌رزه‌نه‌ و تايبه‌تن بو ئه‌ندامێن وێ.

٢. ئه‌وان گرێدانێن برايه‌تى يێن ئاشكرا دگه‌ل دا هه‌نه‌ و ئێك دوو به‌رنياس دكه‌ن لناڤبه‌ينا دين و مه‌زهه‌بێن ژێك جودا دا.

٣. ئه‌و ئه‌ندامێن وان دڤێن بو خو رادكێشن و بوێ مه‌ره‌مێ هه‌ربرايێ ماسونى برايێ هه‌ميانه‌

٤. ئه‌و وه‌رگرتنا ئه‌ندامان درێوره‌سمێن رێزلێنانێ دا وه‌ردگرن

٥. ماسونيا ئه‌رمانجێن سياسى هه‌نه‌ و زوربه‌يا كوده‌تايێن سياسى و عه‌سكه‌رى ئه‌و پێرادبن

٦. ماسونيه‌تێ رهوريشاله‌كێ كه‌ڤنارێ جوهاتيێ هه‌يه‌.

٧. درهوريشالدا رێكخستنه‌كا دژى دينييه.

٨. ئه‌و ئه‌ندامێن خوه‌ ل سه‌ر بنياتێ شيانێن دارايى و سياسى و جڤاكى و زانستى وه‌ردگرن

٩. ئه‌و گه‌له‌ك تاو و لق ژێ ده‌ردكه‌ڤن و خودان ئارمانجێن جودا جودانه‌

هه‌لوێستێ مه‌سيحيان ل سه‌ر ماسونيه‌تێ:-

دناڤبه‌را كونگرێ خوه‌يێ باشورى دا ل 17-15/1993ز، وان هه‌لسه‌نگاندن وه‌كى رێكخراوه‌كا خێرخازيا مه‌زن، لێ وان هه‌شت جوداكارى دگه‌ل بنياتێ مه‌سيحيه‌تا مه‌عه‌مه‌دانى دانه‌ ديار كرن.

١- ئه‌و ده‌ڤوكان خراب هه‌مبه‌رى خودێ بكار دئينن

٢- ئه‌و رێوره‌سمێن خوينبارى بكار دئينن

٣- ئه‌وان خاندنێن نه‌ديار و شروڤه‌كاريێن به‌رزه‌ هه‌نه‌

٤- ئه‌و كيتابا‌ پيروز وه‌كى پارچه‌كێ ژ سامانێ خوه‌ دهه‌ژمێرن

٥- ئه‌و ده‌ڤوكا نورهێ وه‌كى دروشمه‌ك بكار دئينن

٦- ئه‌و بوێ باوه‌رێ كارێن رزگاريێ ل سه‌ر كريارێن چاكيێنه‌

٧- ئه‌و دزوربه‌يا ده‌ربرينێن خوه‌دا تشتێ نه‌وه‌كيه‌ك و شمولى دزانستێ په‌رتوكا پيروزدا بكار دئينن.

٨- ئه‌و جوداكاريێن نه‌ژادى دهنده‌ك مه‌حفه‌لێن خوه‌دا دكه‌ن

بيردوزا كوده‌تاچيتى:٠

وه‌سان دهێتن ڤه‌گێران، ئه‌ڤه‌ رێكخراوه‌كا جيهانيه‌ و بزاڤێ دكه‌ن ده‌ستێ خو لسه‌ر دونيايێ دانن نه‌خاسم دئاليێ ئابورى و سياسى و عه‌سكه‌رى و ئيداره‌دانێ دا، ديسان بزاڤێ دكه‌ن بچنه‌ ناڤ كه‌نيسا كاسوليكى، هه‌رديسان دبێژن، تائيفا مورمون و ته‌ياراتێن وه‌كى شوعيه‌تێ، ئيشتراكيه‌تێ، شوره‌شا فره‌نسى، بزاڤا كه‌مال ئه‌تاتورك…پارچه‌يه‌كن ژ ماسونيه‌تێ و ديسان دبێژن شزوز جنسى وان هه‌يه‌ و نه‌خاسم خستيه‌ ناڤا مونته‌سبێن كه‌نيسا صه‌نيعه‌ يا ماسونى…ديسان دبێژن ماسونى دبێژن رزگارى ل سه‌ر ده‌ستێ تاكيه‌ و بكريارێن باش دبيتن رزاكريێ په‌يدا كه‌تن و ئه‌ڤه‌ نه‌رێنيه‌ دگه‌ل ده‌ستجه‌مه‌عه‌يێن دينى..دبێژن كويرترين ده‌وله‌ت دماسونيه‌تێ دا، ئه‌مريكايه‌، (13) ژكوما(16)يێن دستورێ ئه‌مريكى ئيمزا كرى ماسونينه‌.

وه‌كى سه‌يدايێ(اسعد السحراوى) سه‌يدايێ فه‌لسه‌ڤێ ل جاميعا به‌يروت دبێژيتن، شاعر(ابراهيم اليازجى) كو ماسونيه‌ ئه‌ڤ شعره‌ نڤێسيه‌ ل دوماهيكا چاخێ ده‌رباز بوى:-

             الخير كل الخير                   فى هدم الجوامع و الكنائيس

             والشر كل الشر                     مابين العمائيم و القلانس

             ما هوم رجال الله فيكم            بل هم القوم  الابالس

            يمشونة بين ظهوركم             تحت القلانس  والطيالس

 ل سالا 1979ز كومكارا عه‌ره‌بى برياره‌ك ده‌ركر بهژماره‌(2309)وه‌سا دا  نيشادانێ ماسونيه‌ت ده‌زگه‌هه‌كێ صه‌هيونيه‌ و لبن ئه‌مرێ صه‌هيونيان كار دكه‌تن….ديسان جاميعا ئه‌زهه‌رێ ل سالا(28نوڤێمبه‌ر 1984ز) فتوايه‌ك ده‌ركر(ليژنا فه‌توايێ شێخ عتيه‌ صقر) فه‌توه‌دا و گوت نابيتن بوسلمان ببيتن ماسونى، چونكى دێ ژجلدێ خوه‌يێ ئيسلامى خلاسبيتن وه‌كى په‌روه‌رده‌گاره‌كێ خودێ.